Bóg Ojciec stwarza świat, mal. ścienne, A.F. i T.K. Schefflerowie, kościół pw. śś. Piotra i Pawła w Nysie, fot. Marek Sikorski
Bóg Ojciec stwarza świat, mal. ścienne, A.F. i T.K. Schefflerowie, kościół pw. śś. Piotra i Pawła w Nysie, fot. Marek Sikorski
Marek Sikorski. Marek Sikorski.
888
BLOG

Heretyckie malowidło w Nysie

Marek Sikorski. Marek Sikorski. Historia Obserwuj temat Obserwuj notkę 15

 

 
Bóg Ojciec stwarza świat razem z szatanem. Taką scenę przedstawia pewne barokowe malowidło. Herezja czy wielka teologia?
W należącym kiedyś do rycerskiego zakonu bożogrobców kościele pw. śś. Piotra i Pawła w Nysie znajdują się wielkiej klasy artystycznej barokowe malowidła ścienne. Jest to dzieło braci Feliksa Antoniego i Tomasza Krzysztofa Schefflerów, powstałe w 1730 roku, z fundacji m.in. biskupa wrocławskiego Franciszka Ludwika von Neuburg. Mamy tu do czynienia z olbrzymim malowidłem ściennym na sklepieniu nawy  łównej świątyni dotyczącym historii i gloryfikacji Świętego Krzyża oraz z kilkunastoma malowidłami na sklepieniach kaplic bocznych i empor, których tematyka dotyczy różnorodnych alegorycznych i biblijnych odniesień mówiących o teologii Krzyża i nauce o zbawieniu przez ofiarę Jezusa Chrystusa. Jednakże jedno z tych malowideł, znajdujące się w kaplicy zachodnio-północnej części kościoła, jest dziwne i nietypowe. Odbiega ono od powszechnych schematów artystycznych i religijnych. Chodzi tu o fresk na sklepieniu kaplicy bocznej, przedstawiający scenę Boga Ojca stwarzającego świat. Malowidło to ukazuje nam Boga Ojca w postaci człowieka w starszym wieku, z berłem w ręce, ubranego w długie, proste szaty.
Boga Ojca przedstawiono w otoczeniu aniołów oraz Adama i Ewy. W dolnej części zaś ukazano kulę ziemską, którą oplata wąż trzymający w paszczy jabłko – symbol grzechu. Właśnie ten fragment malowidła wzbudza pewną kontrowersję. Biblia nic nie mówi o tym, że w momencie stworzenia świata obecny był diabeł, szatan, czy ktokolwiek z upadłych aniołów w postaci węża. Również Biblia nic nie mówi o tym, że zło było u początku aktu stworzenia. Z tego powodu obraz ten jest sprzeczny z literą Biblii. Sztuka sakralna przedstawiała w różnorodny sposób scenę stworzenia świata, ale zwykle zgodnie z Biblią. Tu natomiast mamy do czynienia z wizerunkiem, na którym przedstawiono stworzenie świata we współudziale z szatanem, czyli złem. W tym momencie dotykamy jednego z najtrudniejszych i niepojętych ludzkim umysłem problemów, a mianowicie współistnienia nieskończonie miłosiernego Boga i nieograniczonego niczym zła, czyli szatana. Jeśli przy stworzeniu świata obecny był szatan, czyli zło lub był on częścią stworzenia to mielibyśmy do czynienia z wizerunkiem bliskim idei dualizmu dobra i zła, czyli heretyckich poglądów opartych na manicheizmie. To jednak nie możliwe, zwłaszcza, że idea ta, choć jedna z najstarszych w religii, nie była aktualna w czasach nowożytnych. Skąd pochodzi ten motyw stworzenia świata w obecności lub przy współudziale zła? Problem Boga i zła – nierozwiązywalny w dziedzinie metafizyki – sięga aż czasów starochrześcijańskiej filozofii św. Augustyna, który szukał pogodzenia tych sprzeczności. Zagadnienie to jest również ważne w teologii protestanckiej. Marcin Luter – wielki reformator chrześcijaństwa w komentarzu do Księgi Psalmów twierdził, że Bóg zanim stał się Bogiem musiał współistnieć ze złem, a jedynie pokonujący zło Jezus Chrystus jest objawieniem Prawdziwego Boga. W naszym przypadku trudno mówić o protestanckiej inspiracji, bo malowidła powstały w epoce kontrreformacji, czyli okresie zwalczania reformacji. Jednak nie jest wykluczone, że mamy tu do czynienia z pewnymi, być może nie z bezpośrednimi, wpływami filozofii Gottfrieda Wilhelma Leibniza ((1646-1716)Teodycea. O dobroci Boga, wolności czlowieka i pochodzeniu  zła. Dzieło to należało do najgłośniejszych traktatów filozoficznych pocz. XVIII wieku. Było ono jawną i celową reakcją na tezy postawione przez protestanckiego teologa i filozofa Piotra Bayle`a (1647-1706), który twierdził, że Opatrzność i zło nawzajem się wykluczają, bowiem jedno przeczy drugiemu, tzn. ogrom zła przeczy Bogu. Natomiast Leibniz twierdził, że świat nasz jest najdoskonalszy, bo bardziej doskonalszy być nie może, a istniejące w nim zło jest warunkiem zaistnienia dobra. Podobnie jest w teologii zbawienia, według której zło spowodowało konieczność objawienia się Mesjasza i Jego zbawczego dzieła. Obrazuje to wielkość Boga i celowe, bo ku zbawieniu człowieka, stworzenie takiego a nie innego świata. Chyba tylko w tym kontekście należy tłumaczyć treści religijne tego malowidła. Rozpoczyna ono bowiem cykl pozostałych malowideł przedstawiający aluzje i alegorie odnoszące się do Świętego Krzyża jako źródła zbawienia przez ofiarę męczeńską Mesjasza Jezusa Chrystusa. A cykl ten kończy się triumfalną gloryfikacją nauki ozbawczej mocy płynącej ze Świętego Krzyża – narzędzia pokonującego szatana, czyli zło.
dr Marek Sikorski
  Opracowano na podstawie :

Marek Sikorski, Nysa. Skarby sztuki i osobliwości, Opole 1999, s. 57-68.
tenże, Nysa w kręgu zabytków i historii, Krapkowice 2010, s. 65-79.
tenże, Dziwne malowidło. Może heretyckie ?, „Opolskie Osobliwości.
Historia,kultura, zabytki, muzea”, Rocznik 1, 2012, s. 5-7.
tenże, Nysa.Zabytki i historia, Nysa 2011, s. 57-79.
tenże, Nysa zwana śląskim Rzymem, Nysa 2013, s. 20-23.
tenże, Nisa zvana sleskim Rim, Nysa 2013, s. 20-23.
tenże, Nysa.Mały przewodnik po zabytkach, Nysa 2014, s. 6.
tenże, Neisse. Kleiner Stadtführer Nysa 2014, s. 6.
 



 

Zobacz galerię zdjęć:

Kościół pw. śś. Piotra i Pawła w Nysie, fot. Marek Sikorski Marek Sikorski, Nysa. Zabytki i historia. Nysa 2011 Marek Sikorski jest autorem książek o Nysie Marek Sikorski jest autorem książki o smoku wawelskim

Tu publikuję artykuły "pro publico bono". Link mojego kanału na YouTube: Marek Sikorski  Link mojej strony internetowej:: Marek Sikorski i jego książki

Nowości od blogera

Komentarze

Inne tematy w dziale Kultura