Najtrudniejszą sprawą w sztuce sakralnej jest przedstawianie treści z obszaru transcendentalnego, istniejącego ponad umysłem człowieka według niektórych jako byt, a dla innych jako idea.
Do tej sfery należy ilustrowanie idei Boga. We wielu kulturach i religiach przedstawiano Bogaw antropomorficzny sposób lub rezygnowano z jakiegokolwiek Jego ilustrowania. W sztuce chrześcijańskiej bywało z tym czasami problematycznie, gdyż niekiedy pojawiały się dziwne przedstawienia, często potępiane i odrzucane przez Kościół oraz uznawane za heretyckie.
Do takich typów ilustrowania należy przedstawianie Boga jako Trójcy Świętej w postaci trzech męskich osób, siedzących koło siebie – tzw. "tricephalus" "(zob. Jutta Seibert, Dreifaltigkeit, [w:] Lexikon christlicher Kunst. Themen. Gestalten. Symbole, Freiburg-Basel-Wien 1982, s. 82-84) . .
Z takim typem rzeźby, zapewne heretyckim, ale przede wszystkim dziwnym wizerunkiem i to osobliwym w skali całego kraju spotykamy się w kotlinie kłodzkiej, w Szalejowie Dolnym. Tutaj przy drodze prowadzącej do historycznego sanktuarium pw. św. Anny stoi kamienna, osadzona na cokole grupa rzeźbiarska. Z pozoru przypomina ona dzieło na miarę naiwnej sztuki ludowej, lecz w rzeczywistości mamy tu do czynienia z przedziwnym, rzadko spotykanym i uznanym za heretyckie przedstawieniem Trójcy Świętej. Prawdopodobnie pochodzi ona z połowy XVIII wieku, lecz jej twórca i fundator pozostają nieznani.
Rzeźba ta została osadzona na prostokątnym wysokim kamiennym cokole. Przedstawia ona trzy postacie boskie : po lewej Jezus Chrystus z krzyżem, w środku Bóg Ojciec z kula ziemska a po prawej stronie umieszczono postać męską z długa brodą trzymająca gołębicę – jest to Trzecia osoba boska – Duch Święty. Te trzy dostojnie przedstawione męskie postacie znajdują się na jednakowej wysokości, są z sobą połączone, co powinno sugerować ich boską jedność.
Poniżej tej grupy, po bokach przedstawiono klęczące postacie Maryi i Józefa z lilią. A uzupełnieniem całości jest wyryta podstawie rzeźby inskrypcja : „ Ehre sei dem Vater, dem Sohn und dem Heiligen Geist”, która tłumaczy sens tych przedstawień i podkreśla ich rangę.
Z pozoru ta grupa rzeźbiarska, wyglądająca na dzieło niskiej klasy artystycznej, pozostającej na granicy ludowej sztuki, kryje w sobie pewien sekret. Jest nim rzadkie w sztuce sakralnej przedstawienie Trzeciej Osoby Boskiej jako postaci męskiej. Mamy tu bowiem do czynienia z nietypowym i w skali europejskiej rzadkim przedstawieniem, gdyż zwykle Ducha Świętego przedstawiano w postaci gołębicy, a w tym przypadku jest to postać męska. Do tego dochodzi jeszcze przedstawienie tych postaci jako złączonych z sobą, co sugeruje pewną jedność osób boskich, ale nadaje temu przedstawieniu monstrualny kształt.
Zatem mamy tu do czynienia z wizerunkiem Trójcy Świętej jako monstrum, co z resztą jest w zgodzie z poglądami Kościoła, który zabraniał tego typu przedstawień.
Wizerunki Boga jako Trójcy Świętej, w postaci trzech mężczyzn lub trzech połączonych z sobą postaci, lub nawet połączonych z sobą trzech twarzy wzbudzały w Kościele wiele polemik. W średniowieczu tolerowano takie przestawienia, ale w czasach nowożytnych uznano je za bluźniercze i zakazano ich przedstawiania. Papież Urban VIII zabronił w 1628 roku przedstawiania Trójcy Świętej w postaci trzech połączonych z sobą twarzy, nazywając to jako monstrum. W 1745 roku papież Benedykt XIV w specjalnym "breve" przestrzegał przed ilustrowaniem Trójcy Świętej w postaci trzech mężczyzn, których ciała są połączone lub w formie trzech stojących mężczyzn, uznawał je jako monstrum i chciał w ten sposób uchronić wiernych przed zgorszeniem.
napisał Marek Sikorski
Na temat autora zob. stronę interntową:
www.smokobojcy-smoki.blog.pl
